Nükleer tehlike kapımızda mı?

Birkaç gün önce Rusya’nın Novovorojneskaya Nükleer Enerji Santrali’nde patlama meydana geldiği bildirildi.
 
Santralin bulunduğu Voronej şehrinin yerel gazetesi olan “Bloknot Voronej” gazetesi, şehirde 10 Kasım’ı 11 Kasım’a bağlayan gece elektriklerin kesilmesinin nedeninin Novovorojneskaya Nükleer Enerji Santrali’nde meydana gelen patlama olduğunu bildirdi. Öte yandan santral yönetimi, böyle bir patlamanın olmadığını savundu.
 
Habere göre olay tanığı, “Bölgedeki tüm araçların sinyalizasyon sistemlerinin yarım saat kadar ses çıkardı. Santralin türbin dairesinin 6. blokunda jeneratör patladı ve onarılamadı. Bunun dışında transformatörde parlama meydana geldi. Bu donanımın demontajı için büyük miktarda para gerekecek, istasyonda uzmanlar çalışıyor, durum kritik” açıklamasında bulundu. Bununla birlikte istasyon yönetimi ve Rusya Devlet Nükleer Enerji Şirketi'nin (Rosatom) olay ile ilgili hiçbir açıklama yapmadı.
 
Rusya’nın Rosbalt sitesinde yer alan bir makalede, söz konusu olaylar 30 yıl önce Çernobil nükleer santrali olayları hakkında susulmasına benzetildi. Olaydan bir hafta sonra Novovoronejskaya Nükleer Enerji Santrali yönetiminin sitesinde olay ile ilgili açıklama yapıldı. Açıklamada, “Novovoronejskaya Nükleer Enerji Santrali’nin 6. enerji blokunda deney yapılması sırasında elektrik jeneratöründe arıza meydana geldi, bunun sonucunda blokun elektrik ağından kesildi. İstasyon güvenlik sistemleri düzenli olarak çalıştı. Ön değerlemelere göre, uluslararası nükleer ve radyolojik olay ölçeğinden (INES) sapma sıfırdır, yani istasyon ve görevlilerin güvenliği için hiçbir tehlike yoktur” denildi.
 
Makaleye göre, söz konusu olayın en önemli noktası ise, olayın, eski Sovyetler Birliği’nde üretilen VVER-1000 reaktörlerinden yüzde 20 daha güçlü olan yeni VVER-1200 reaktörlerinin yer aldığı blokların bulunduğu Novovoronejskaya nükleer enerji santralinin 6. enerji blokunda meydana gelmesi. Söz konusu reaktörler, Rosatom’un gurur duyduğu ve büyük beklentiler beslediği reaktörler. Reaktör hakkında 27 Ekim tarihinde açıklama yapan Rosatom Genel Müdürü Aleksey Lihaçev, “Bu, '3+' nesil dünyadaki ilk reaktör ve referanslıdır, yani Rusya’nın anlaşma imzaladığı bir dizi ülkede benzer projelere göre nükleer enerji santralleri inşa edilecek” şekilde konuşmuştu.
 
Söz konusu blokun 2012 yılında yani 4 yıl önce işletilmeye başlayacağı tahmin ediliyordu, ama sadece bulunduğumuz yılın Ağustos ayında enerji üretmeye başlayan blok, 26 Ekim tarihinde pilot çalışma rejiminden tam kapasiteli olarak çalışmaya geçti. Ama Rus nükleer tekniğinin bu mucizesi bu rejimde sadece 2 hafta çalışabildi.
 
Uzmanlar, söz konusu reaktörlerin yüksek güvenlik teknolojilerine dayanarak inşa edilen ilk reaktör türü olduğunu iddia ediyor. 3+ neslinden olan bu reaktörün çağdaş güvenlik ve güvenirlik taleplerine uygun olduğu savunuluyor.
 
Bunula birlikte makalede Belarus Nükleer Enerji Santrali inşaatı esnasında Temmuz ayında meydana gelen olay da akıllara geliyor. VVER-1200 reaktörünün kullanılacağı santralde, inşaat sırasında reaktörün kapağı 4 metre yükseklikten düşürülmüştü. Ancak inşaatı gerçekleştiren Rus şirketin üzerinden iki hafta geçen olay ile ilgili açıklamada bulunmadığı belirtildi. Bu bağlamda olay ile ilgili açıklamada bulunan, 35 yıllık fizik uzmanı Belaruslu Yegor Fedyuşkin, Litvanya’nın bir sitesine yaptığı açıklamada, “Reaktör, zor bir yapı, kaynaklı parçaları var, kapak içinde aletler var. Ve bu kapağın Volgodonsk’a geri gönderilmesi gerektiğini düşünüyorum… Orada Belarus için inşa edilen kapak referanslı değil… Bu reaktörün çalışma deneyimi yok, bunun dışında Volgodonsk’a yeni bir fabrikada inşa edildi. Bu reaktörü geri göndererek yeni ve referanslı reaktör sağlanmasını talep ederdim” diye kaydetti.
 
Buradaki önemli ifade “referanslı”, zira benzer bir reaktörün, inşa edildikten sonra birçok kez üretildiği ülkede denenmesi gerekiyor. Bu ise Rusların yeni reaktörü inşa etmesi, denemesi, tamamlaması ve güvenliğinden emin olduktan sonra diğer ülkelere satmasını gerektiriyor. Dünyadaki uygulama böyle. Bu açıdan, sözkonusu makalede, Rosatom’un Belarus’a, referanslı olmayan, Rusya’da henüz denenmeyen yeni bir reaktör sağladığı sonucuna varılıyor.
 
Dünyanın birkaç ülkesinde daha benzer reaktörlerin yer alacağı enerji santrallerinin inşaatı başlatıldığına dikkat çekilen makalede, Türkiye’in Mersin ilinde inşa edilmesi planlanan Akkuyu Nükleer Enerji Santrali’nde 4 benzer reaktörün yerleştirilmesinin öngörüldüğü belirtildi. Türklerin büyük ümit bağladığı santralin inşaatı için ön çalışmaların başladığı ifade ediliyor.
 
Bunun dışında potansiyel ortaklar için sözkonusu reaktöre benzer örneklerin daha inşa edilmesi planlandığı dile getirilen makalede, deneylerin yeni başladığı Rusya dahil hiçbir yerde test edilmiş (referanslı) ve istikrarlı olarak çalışan VVER-120 reaktörünün olmadığı kaydediliyor.  
 
Rusya’nın nükleer uzmanları, Novovoronejskaya Nükleer Elektrik Santrali’nin VVER-120 reaktörlü 6. blokunun, “tam kapasiteli olarak çalıştırılması ve birkaç testin yapılmasından sonra tahminen 2016 yılının sonunda” ticari olarak işletileceğini belirtiliyor. Yani “dünyadaki en güvenli reaktörün” deneme süresi hala sona ermedi, bulunduğu blokların ise şimdiden diğer ülkelerde inşa edilmesi planlanıyor. Makalenin yazarı Alla Yaroşinskaya, Moskova ve Voronej’in 11 Kasım gecesi meydana gelen olayı gizlemek istemesinin nedeninin de bu olduğunu tahmin ediyor.
 
“Bloknot Voronej” gazetesinin Novovoronejskaya Nükleer Enerji Santrali Müdürü Aleksandr Povarov’un olayla ilgili gönderdiği sorulara şöyle cevap geldi: “Novovoronejskaya Nükleer Enerji Santrali’nin 6. enerji blokunun deneyi sırasında elektrik jeneratörde arıza meydana geldi ve bu enerji blokun elektrik ağından kesilmesine neden oldu. Şu anda eksiklerin bulunması ve giderilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştiriliyor.” Aleksandr Povarov patlama sesi ile ilgili olarak “Elektrik jeneratör ve türbinin çalışmaları durdurduğunda, türbin önünde buhar basıncının yükselmesini önlemesi gereken sistemler devreye giriyor. Basıncın azalmasını sağlayan valfların aniden kapatılması sonucu yüksek bir ses oluştu” dedi. Bununla birlikte yeni blokun test edilmesi ne zaman devam ettirileceğine dair hiçbir açıklama yapılmadı.

KAYNAK:QHA